JAK CIAŁO SŁOWEM SIĘ STAŁO
Etymologia
nazw części ciała jest bardzo interesująca. Ale zanim skupimy się na
poszczególnych jego elementach, zastanówmy się, czym właściwie jest ciało i co
oznacza jego nazwa.
➜A PONADTO...
Dzisiejsze znaczenie używane jest w bardzo szerokim zakresie. Ciało to nie
tylko mięśnie, skóra i tkanka tłuszczowa obrastająca szkielet człowieka lub
zwierzęcia[1],
ale również grupa ludzi powołana do pełnienia jakichś zadań[2]
czy też używane w matematyce określenie dowolnego zbioru co najmniej
dwóch elementów, w którym określone są i wykonalne działania dodawania i
mnożenia, przy spełnieniu określonych warunków[3].
Semantyka tego słowa znacznie się rozszerzyła od okresu staropolskiego.
Wtedy ciało oznaczało przede wszystkim organizm ludzki, rzadziej
zwierzęcy, jako całość[4].
Etymologia tego słowa nie
jest jasna. Część badaczy uważa, że pochodzi od prasłowiańskiego *tělo,
tělese (w znaczeniu organizm ludzki), ale nie można pominąć też związku z
greckim tēlia oraz staroindyjskim tāla, tila-[5].
W języku polskim nastąpił
zanik dawnej odmiany spółgłoskowej, a rozszerzony temat z morfemem -es- został
zachowany jedynie w formach pokrewnych - cielesny, cielesność[6]. Dzisiejsza postać tego słowa wynika prawdopodobnie z rozwoju staropolskiego
*t'ało w również staropolskie ćało.
Źródeł formy ciało szukano także w odniesieniu do innych języków,
szczególnie do łotewskiego téls, oznaczającego obraz, cień, postać,
szkielet, posąg, które to prawdopodobnie było zapożyczone z języka staroruskiego
- tělo (od tego cielisty)[7].
Podobnie w języku cerkiewnym wyraz těło miał wiele znaczeń, między
innymi obraz, słup, a nawet namiot[8].
Aby
lepiej zrozumieć etymologię tego słowa, warto przyjrzeć się jego formom w
różnych współczesnych językach europejskich. Zauważmy, że większość z nich
przypomina grecką postać tēlia lub łacińską - corpus, corporis.
Język
słowiański
|
czeski
|
słowacki
|
rosyjski
|
białoruski
|
ukraiński
|
chorwacki
|
Forma
|
tělo,
tělese
|
telo
|
тело
[tjelo]
|
цела
[cjela]
|
тіло
[tilo]
|
tijelo
|
Język
germański
|
niemiecki
|
holenderski
|
duński
|
szwedzki
|
norweski
|
islandzki
|
Forma
|
Körper;
Leiche
|
lichaam
|
krop
|
kropp
|
kropp
|
kroppur
|
Język
romański
|
włoski
|
hiszpański
|
portugalski
|
rumuński
|
francuski
|
kataloński
|
Forma
|
corpo
|
cuerpo
|
corpo
|
corp
|
corps
|
cos
|
➜A PONADTO...
...według Nonsensopedii z ciałem można robić wiele rzeczy:
➣ dawać;
➣ pielęgnować;
[1] Słownik
języka polskiego PWN, oprac. Lidia Sobol, Warszawa 2005.
[2] Tamże.
[3] Tamże.
[4] Glosariusz
staropolski: dydaktyczny słownik etymologiczny, red.nauk. Wanda Decyk-Zięba, Stanisław
Dubisz, aut. Wanda Decyk-Zięba, Warszawa 2008.
[5] Etymologiczny słownik języka polskiego, Andrzej Bańkowski, Warszawa 2000, t.1, s. 173.
[6] Glosariusz
staropolski: dydaktyczny słownik etymologiczny, red.nauk. Wanda
Decyk-Zięba,Stanisław Dubisz, aut. Wanda Decyk-Zięba, Warszawa 2008.
[7] Słownik etymologiczny języka polskiego, Franciszek Sławski, Kraków 1952-1956, t.1, s.97.
[8] Słownik etymologiczny języka polskiego, Aleksander Brückner, Kraków 1927, s. 60.
Komentarze
Prześlij komentarz